Świat który odszedł bezpowrotnie

Zapomniany świat na olbrzymiej przestrzeni, pośród zielonych wzgórz, w dolinach górskich rzek … Niesamowite odludzie, pełne samotnych krzyży, cmentarzy, zdziczałych sadów, ukrytych w lesie znaków dawnego życia. Dzikie uroczyska, kapliczki, cerkwiska … Bezpowrotnie utracony obraz tamtej wsi, dziś jawi się jako miejsce widmo – zastanawia, zadziwia, przeraża …

CIMG2762 CIMG2759

Banica 2005 – Robię pętelkę  – po raz pierwszy w dolinach nieistniejących wsi. Kieruję się za znakami żółtego szlaku w stronę lasu zwanego tutaj ” Kanadą

CIMG2765 CIMG2767

Ścieżka prowadzi do Wołowca – jednej z niewielu łemkowskich wsi, które przetrwały na tym zapomnianym odludziu.

CIMG2769 CIMG2770

Wieś na końcu świata, dalej nie ma już nic … cywilizacja odeszła z chwilą rozpoczęcia akcji ” Wisła ” która całkowicie zmieniła obraz regionu. Wołowiec cudem ocalał. Wróciło tu kilka rodzin łemkowskich, by rozpocząć tu raz jeszcze swą egzystencję w towarzystwie nowo osiedlonych wówczas polskich obywateli.

CIMG2776 CIMG2777

Na niewielkim wzgórzu pośród drzew odnalazłem serce wsi. Stara cerkiew, poniewierana  po wysiedleniach ( stajnia dla owiec ) zdewastowana i opuszczona, przetrwała jednak swój najgorszy czas, by dziś znowu móc spełniać swą rolę. Serce nie umarło, przeżyła i wieś … Położony nieopodal cmentarz parafialny, posiada kilka nagrobków wykonanych prawdopodobnie przez słynnych na Łemkowszczyźnie kamieniarzy z Bartnego.

CIMG2781 CIMG2784

Polna droga prowadzi mnie dalej – ku Nieznajowej, praktycznie odciętej od świata. Kilkukrotnie przeprawiam się przez Zawoję – niewielki potok wijący się jak wąż i towarzyszący mi do momentu aż wpadnie do Wisłoki.

CIMG2788 CIMG2796

Niesamowita cisza, potężne przestrzenie i pusty szlak. Tak właśnie zapamiętałem to magiczne miejsce. Gdy po raz pierwszy zobaczyłem Nieznajową, poczułem się jak w innym świecie – kraina duchów, środek pustkowia, mgliste wyobrażenie przeszłości o której niewiele wiedziałem …

CIMG2801 CIMG2830

… I tylko krzyże ukryte w lasach pozostały po tych co tu żyli, a ich potomkowie nigdy nie powrócą …

CIMG2823 - Kopia CIMG2810

Właśnie w tym miejscu zdałem sobie sprawę że Łemkowszczyzna stanie się moją pasją. Bywałem w tych górach od dawna, byłem w wielu miejscach, dopiero jednak gdy zobaczyłem Nieznajową, uznałem że jest duszą tych gór. Od tamtego czasu oprócz dreptania po szlakach Łemkowszczyzny, zainteresowałem się istotą sprawy. Dotarło do mnie że miejsce to nie bez powodu od dawna siedziało w mojej głowie. To nie tylko piękne i nieskażone agresywną turystyką miejsca. To przede wszystkim inny świat który odszedł … została tylko jego namiastka. Do nas należy aby otworzyć swą wyobraźnię i odtwarzać ten świat w swojej głowie wędrując tu z mapką, przewodnikiem, kompasem i latarką.

CIMG2838 CIMG2843

Przechodzę na drugą stronę i kieruje swe kroki w stronę Czarnego – kolejnej nieistniejącej wsi -miejsca oderwanego od rzeczywistości.

CIMG2844 CIMG2845

Wieś praktycznie nie istnieje. Dostrzegłem jedynie okresowo czynną bacówkę należącą do pasterzy z Podhala wypasujących tu krowy oraz owce. Po tym co zobaczyłem wtedy w Nieznajowej, Czarne tylko utwierdziło mnie w przekonaniu że Beskid Niski to góry które obudziły we mnie uśpioną chęć poznania tego niesamowitego świata, który zawiesił się tu w marazmie trwającym do dziś, jednak działającym na mnie jak narkotyk – silnie, z dreszczem, pożądaniem i zdobyciem go za wszelką cenę.

CIMG2874 CIMG2879

Chmury zebrały się nad łemkowszczyzną – zarówno te na niebie jak i te które zawisły nad przyszłością tego miejsca. W oddali dostrzegłem Jasionkę – smutną połemkowską osadę przez lata PRL – u utrzymującą się z dobrodziejstw PGR – u, a dziś zapomnianą, tkwiącą na krawędzi – między pustkowiem a współczesnym światem.

Żałuję że nie poznałem wtedy Radocyny oraz Długiego położonych w bliskim sąsiedztwie Czarnego i Nieznajowej. Zrobiłem to rok później i wkleiłem do swej świadomości jako miejsca dopełniające czarę gorzkiego napoju o nazwie „Powojenna Łemkowszczyzna”. Napoju cierpkiego, jednak silnie działającego na wyobraźnię i nigdy niezaspokajającego pragnienia poznania tych miejsc na nowo.

Artykuł jest tylko dokumentem wspominkowym, ukazującym jedynie moje odczucia. Nie przedstawia on pełnych faktów historycznych. Jego rola sprowadza się jedynie do zainteresowania czytelnika powyższym tematem.

Tekst i zdjęcia : Tomasz Gołkowski

Jeśli lubisz tematykę Beskidu Niskiego, spodobał Ci się wpis, kliknij Tutaj – znajdziesz tam pod tekstem więcej wpisów dotyczących tych gór. Zapraszam serdecznie

Share Button

9 komentarzy do “Świat który odszedł bezpowrotnie

  1. Maria z Pogórza Przemyskiego

    Zima powoli sunie w ciszy przez dolinę
    Kopczyki śniegu zamiast ptaków na gałęziach
    Uciekłem tam gdzie można uciec najskuteczniej
    Do tych kapliczek połemkowskich czas nie sięga

    Śpij śpij nadszedł czas
    W śniegu strumień w słońcu las

    Ktoś tu zbudował kiedyś piec z nierównych cegieł
    Gliniane serce żar rozpala że aż huczy
    Zostało jeszcze kilka półek i obrazek
    I coś co każe „Encore jeszcze raz” zanucić

    Śpij śpij nadszedł czas
    W śniegu strumień w słońcu las

    Beskid okryje tutaj mnie pokorną ciszą
    Zima zasypie cicho ślady zetnie chłodem
    I to nie ja powrócę jutro przez Rostajne
    Siebie zostawię w białej pustce w Nieznajowej

    Śpij śpij nadszedł czas…

    Kiedyś usłyszałam tę piosenkę na koncercie „W górach jest wszystko, co kocham” … Andrzej Stasiuk mieszka gdzieś tam, w Wołowcu; pozdrawiam serdecznie.

    Odpowiedz
    1. Tomasz Autor wpisu

      Witaj Mario
      Nie znam niestety tej piosenki, choć znajdę ją i wysłucham. Oczywiście Andrzej Stasiuk jest mieszkańcem Wołowca od wielu lat. Mieszkał kiedyś również jakiś czas w Czarnem. Czarne to również nazwa wydawnictwa.
      Pozdrawiam Cię serdecznie

      Odpowiedz
  2. Duśka

    Nigdy tak naprawdę nie wiemy, co może nas pchnąć ku swojej nieodkrytej pasji… Czasem wystarczy mały impuls, innym razem życiowe trzęsienie ziemi. Tak, czy inaczej, fajnie, że łączysz swoją pasję z przekazywaniem jej dalej, bo potomkowie tych co odeszli, żyją już w innym świecie i pewno nie śpieszno im do odkrywania swojej małej historii. Pozdrawiam serdecznie 🙂

    Odpowiedz
  3. Tomasz Autor wpisu

    Witaj Dusiu
    Myślę jednak że nikt lepiej niż potomkowie nie zna lepiej historii tego miejsca, co nie znaczy że nie warto odkrywać jej nam 🙂
    Pozdrawiam Cię 🙂

    Odpowiedz
    1. Duśka

      Tomku, masz rację, choć ja myślałam bardziej o tym, że następne pokolenia mieszkają już gdzie indziej i żyją innymi sprawami. Choć oczywiście są tacy, co wolą zamieszkać w Bieszczadach jak wspomniany wcześniej Andrzej Stasiuk. Nawiasem mówiąc, czy czytałeś jego książkę „Jadąc do Bababag” ? Relacja o Rumunii 🙂
      Dobrej nocki 🙂

      Odpowiedz
      1. Tomasz Autor wpisu

        Różnie z tym jest. Niektóre rodziny powróciły, inne mieszkają na wschodzie, jeszcze inne w Ameryce a wiele jest rodzin rozsianych po całej Polsce. Organizowane są większe imprezy jak choćby Watra w Zdyni gdzie można zobaczyć Łemków z całego świata. A. Stasiuk mieszka w Beskidzie Niskim a książkę czytałem
        Dobrej nocki 🙂

        Odpowiedz

Skomentuj Tomasz Anuluj pisanie odpowiedzi

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.