Zakarpacie to mało znany, wciąż nieodkryty i nie mający znaczącego miejsca w literaturze polskiej region. Burzliwe dzieje zgotowały tu istną mieszankę kultur, dzięki narodom którym los nakazał żyć obok siebie. Rusini, Ukraińcy, Węgrzy, Rumuni, Czesi oraz Cyganie. Także Żydzi oraz Niemcy … To kocioł niesamowity, zamknięty niemal z każdej strony górami, które stanowią granice sąsiadujących państw oraz obwodów. W kotle żyją narody, o których nigdy nie pamiętano. Kraina ta, zawsze była na uboczu. Zacofana i biedna, ale też dzięki temu zachowująca do dziś w wielu miejscach tradycyjny styl życia. Na przestrzeni wieków Zakarpacie widniało w ramach Królestwa Węgier, a od 1866 r. jako część składowa  Austro – Węgier. Następnie, po I wojnie światowej pojawiło się na skutek ustaleń w Triatlon w obszarach Czechosłowacji. Na krótko przed wybuchem II wojny światowej zostało zaanektowane przez Węgry. W 1944 r. Wkroczyła z kolei na Zakarpacie Armia Czerwona, w następstwie czego doprowadzono traktatem w 1945 r. do utrzymania tego historycznego regionu w ramach ZSRR. W 1946 utworzono Obwód Zakarpacki, który po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę stał się jej częścią.

Odwiedzamy Zakarpacie od lat, ale tak naprawdę wciąż nie znamy tej krainy. Miejsca to zastanawiające, jakby inny kraj po drugiej stronie grzbietu. Nawet teraz, gdy kontynuujemy wyprawę, której pierwszą część przedstawiłem ostatnio, nie mamy szans na bliższą więź z nietypową specyfiką tego miejsca. Nie mamy możliwości czasowych. Realizujemy plan, który i tak w pewnych szczegółach skracamy. Brak nam dni, a marzenia się kurczą. Powinniśmy o tej porze dnia wstępować już na płaje i odkrywać kolejne przestrzenie. Tu są potężne odległości, a mapy wydają się zawsze takie proste. Rzeczywistość stawia nas do pionu od zawsze. Czy zrealizujemy kolejną część planu? Tak wiele nam jeszcze pozostało … Czytaj dalej →

Góry Marmaroskie, położone w ogromnych obszarach Wewnętrznych Karpat Wschodnich, to jedno z najdzikszych miejsc w całej Europie. Rozłożone po obu stronach kordonu  oddzielającego Rumunię od Ukrainy, mieszczą w sobie na dość długim odcinku pasa granicznego masyw Gór Czywczyńskich, oraz określane przez wielu krajoznawców „właściwe Marmarosze”. Wyrosły tam najwyższe i najpiękniejsze wierzchołki przedstawianego pasma. Opisując w przeszłości Góry Czywczyńskie, a także najwyższy w Karpatach Marmaroskich Farcaul, dziś chciałbym zwrócić uwagę na niemal równy wysokością, położony centralnie na granicy, słabo dostępny, i wielce widokowy Pop Iwan Marmaroski. W przeszłości, bardziej istotny oraz pożądany, był dla nas inny Pop Iwan – położony w sąsiedniej Czarnohorze, nieco wyższy, powszechnie znany, bardziej przystępny, ale przede wszystkim historyczny i dla wielu kultowy. Ten jeden z najwyższych wierzchołków Ukrainy, był górą wyśnioną, a niesamowite „zamczysko” na jego czubku działało na wyobraźnię jak mało który wierch w potężnym łańcuchu Karpat. Dziś Pop Iwan Czarnohorski tworzy nową historię, i choć wciąż emanuję magią, to nie wzbudza już tylu emocji i zainteresowania co dawniej. Tak dużo jest pięknych miejsc w Karpatach – gdziekolwiek jednak w górach Huculszczyny się nie znajdę, to widzę z oddali potężny garb z odnawianymi dziś ruinami i wspomnienia wracają … Czytaj dalej →

Gorgany, góry nie tylko piękne, ale i przedstawiane niejednokrotnie jako najdziksze w Europie, zachowały w wielu miejscach ten jedyny niepowtarzalny charakter, którego próżno już dziś szukać w wielu pięknych zakątkach Europy. Wierchy te, wciąż nieprzystępne i budzące respekt, wymagają dobrego przygotowania, wytrwałości oraz charakteru do podjęcia maksymalnego wysiłku, gdyż wędrówki po grzbietach górskich w sercu Gorganu trwają zazwyczaj kilka dni. Tutaj wszędzie jest daleko, i niełatwo czasem przebyć długie wąskie doliny oddalone na wiele kilometrów od siedzib ludzkich, aby móc w końcu zacząć przedzierać się przez ciemne lasy, rwące potoki oraz jary. Wreszcie pojawia się grehot skalny, nierówny i niestabilny oraz splątana kosodrzewina uprzykrzająca końcowy marsz na widokowe grzbiety górskie. Takie właśnie są Gorgany, złowrogie, ale piękne, zabójcze lecz wspaniałe. Nieczęsto tam bywam, choć wszystkie dotychczasowe wyprawy wspominam jako te najlepsze i niepowtarzalne. Czytaj dalej →

Tuż za południowo wschodnią granicą naszego kraju, rozpościera się bieszczadzkie pasmo ukraińskich Karpat. Jest to fragment nieodwiedzanych nader często gór, których ogromne połacie pokryte są potężną puszczą karpacką, poprzecinaną w niewielkim stopniu szutrowymi drogami bądź ścieżkami leśnymi. Prowadzą one, do jakże magicznych dolin górskich, ukazujących wciąż barwną kulturę wsi karpackiej, charakteryzujących się specyficznym klimatem pogranicza – mieszanki kultur : węgierskich, ukraińskich, słowackich oraz rusińskich. Wioski po obu stronach Karpat dziś już niewiele mają ze sobą wspólnego, jednak właśnie tam po drugiej stronie kordonu, zauważyć można prócz wpływów węgierskich typową wieś bojkowską, która po polskiej stronie została unicestwiona na zawsze.

Najlepsze wyprawy w Karpaty Wschodnie realizujemy poprzez długie przemyślenia, chęci odkrywania nowych ścieżek i poszukiwania możliwości przeżycia fascynujących przygód, które zapisać mogłyby się w naszej pamięci na zawsze. Dziś nie zmierzamy ku krańcowym, nieodkrytym przez tłumy ostępom i wierzchołkom. Dziś wędrować będziemy przez nie koniecznie znane, ale bardzo bliskie duchowo jak i obszarowo przygraniczne ścieżki będące jednocześnie w zasięgu ręki każdego, kto wciąż pragnie odkryć Bieszczady mniej znane.

Granica polsko ukraińska w Bieszczadach wiedzie na odcinku 33 kilometrów od Kremenarosa po Przełęcz Użocką. W większości przez zalesione wzgórza od Triplexu, do kresu głębokiego narożnika. Jedynie fragmenty wytyczonej rubieży na odcinku Przełęcz Bukowska – Kińczyk Bukowski biegną grzbietem połoninnym choć i tam już miejscami las wdziera się powoli lecz nieubłaganie. Miejsce które dziś przekraczamy również jest odsłonięte, ale nie sposób nazwać je połoninnym. Granica jest czasowo otwarta – tylko przez pięć dni przełęcz Beskid można przekroczyć pieszo na drugą stronę i z powrotem. Jest to miejsce uważane za szczególnie dogodne, by w przyszłości, w łatwy sposób móc znaleźć się na wciąż szerzej nieznanym Zakarpaciu. Ten niesamowity region o tradycjach węgierskich odwiedzaliśmy dotychczas w oparciu o transport samochodowy, korzystając z dwóch przejść granicznych : położonej już poza Karpatami podprzemyskiej Medyce oraz w Krościenku położonym w sercu Gór Sanocko Turczańskch, które wraz z Bieszczadami znajdują się już w obszarach Karpat Wschodnich. Dziś przechodzimy pieszo na drugą stronę, by przyjrzeć się nieznanym osadom zakarpackim otoczonym przez zielone wzgórza. Będziemy przemieszczać się raz górą, raz doliną, żywiąc nadzieję zaznania kolejnych, fascynujących przygód. Czytaj dalej →

Zdążyliśmy w ostatniej chwili – to co wydarzyło się później zamknęło nam po dziś dzień możliwość kolejnych podróży na wschód. Owe ostatnie dni przed blokadą, to jednocześnie ostatnie tygodnie kalendarzowej zimy. Jeszcze nieświadomi kreślimy plan wymieniając zdawkowe wiadomości tekstowe. Pojedziemy na kilka godzin, krótkiego zimowego dnia i wejdziemy szybko na jedno ze wzgórz nad Dobromilem, albo nieco dalej, może gdzieś w okolicach Turki znajdziemy jakąś ścieżkę, lub nieodwiedzaną dotychczas, kolejną magiczną wieś bojkowską. Wszystko odbywa się dynamicznie – granica dziś niemal pusta. Jest 7 rano, lecz aut nie ma wcale. Postanawiamy spontanicznie – czasu będziemy mieć więcej niż zakładaliśmy – ruszymy możliwie jak najszybciej, na Zakarpacie w stronę Użoka i dalej na wschód ku jednej z wsi u podnóża północnych stoków głównego grzbietu wododziałowego. Stamtąd ruszymy nie na ów grzbiet lecz na południe, na Ostrą Horę, zobaczyć – dosłownie rzucić okiem na zmrożone, ściśnięte zimą karpackie łańcuchy górskie. Tych widoków obecnie brakuje po polskiej stronie. Jedynie Tatry utrzymują zimową atmosferę w polskich górach. Pragniemy wejść i poczuć choć na chwilę zimowy podmuch karpackiego wiatru, zobaczyć zaśnieżony świat i smreki obsypane potężnym puchem, skute lodem drogi oraz sople lodu, niczym stalaktyty zwisające z potężnych gałęzi karpackiego lasu, oraz spadzistych dachów bojkowskich chat. Wrócimy późną nocą do kraju – ot szybka podróż na wschód, dosłownie tam i z powrotem. Czytaj dalej →