Wschodnia część Beskidu Niskiego to potężny, rozległy obszar mało zaludniony i stosunkowo nieczęsto przez turystów odwiedzany. Właściwe dla tych niewysokich gór puste doliny nieistniejących dziś już wsi, a także zwarte kompleksy leśne poprzecinane sporadycznie trasami turystycznymi  wyrażają atmosferę tej krainy. Główny Szlak Beskidzki biegnie tędy z północnego zachodu na południowy wschód. Prowadzi on na sporym odcinku zalesioną wierzchowiną zwaną Pasmem Bukowicy. Jest to potężny wał którego północne stoki opadają w kierunku Pogórza Bukowskiego, południowe natomiast kierują się w stronę doliny Wisłoka płynącego wzdłuż drogi Jaśliska – Komańcza.

Dziś razem z Januszem przyjrzymy się kilku miejscom  – odwiedzimy rejon Wilczych Bud ( 759 m ), Tokarnię ( 778 m ), dolinę nieistniejącej wsi Przybyszów oraz Rzepedź i jej najbliższe okolice.

Mroźna aura – słoneczna jednak i zachęcająca do wędrówki towarzyszy nam od wczesnego ranka. Zostawiamy za sobą Wolę Piotrową oraz odległe wzniesienia Pogórza Bukowskiego. Kierujemy się w stronę przełęczy. Tam znajduje się rozwidlenie szlaków – żółty biegnie w dół do Wisłoka Wielkiego, natomiast czerwony Główny Szlak Beskidzki podprowadzi nas z tego miejsca w stronę Wilczych Bud. Poniżej przełęczy miejsce zwane niegdyś  Na bandzie daje do zrozumienia iż w przeszłości czaiły się tu zbójeckie szajki napadające prawdopodobnie na kupców węgierskich, również kradnące bydło wypasane na pańskich łąkach.

Kierunek północno zachodni – od przełęczy wygodna droga wkrótce pogrąży się w lesie. Tam już niedaleko do kolejnego rozstaju dróg … Idziemy na mogiłę ukrytą w lesie nieopodal grzbietu głównego.

Droga przez las – tutaj niewiele już zostało starodrzewi jednak dostrzec można i piękne fragmenty jak choćby ten powyżej na zdjęciu.

Nieznacznie na południe, tuż poniżej kulminacji Wilcze Budy ukrywa się wspomniana wcześniej mogiła. Miejscowa legenda głosi : Młody dziedzic utworzył spory oddział złożony z okolicznych chłopów i w roku 1863 poszedł daleko, szukając możliwości uczestnictwa w Powstaniu Styczniowym. Powróciła tylko garstka – jednak i oni wciągnięci w zasadzkę zginęli wszyscy …

Władze nie pozwoliły ojcom pochować synów we wsi. Zmuszeni do grzebania ciał w lesie wybrali miejsce na pochówek w rejonie grzbietu Bukowicy. Dziś stoi tu kamienny obelisk oraz drewniany krzyż a także tablica na której przedstawiono krótką informację :

Tu pochowano chłopów z Bukowska którzy w 1863 roku z ” młodym dziedzicem poszli w Polskę „.

Wracając w zasadzce zginęli wszyscy.

Władze nie zgodziły się na pogrzeb w Bukowsku,

więc pogrzebano ich w lesie a na mogile postawiono prosty krzyż.

Tutaj też pochowano w 1916 wielu żołnierzy I wojny światowej

poległych w ciężkich walkach w tej okolicy.

Pamięć o nich przetrwała dłużej od ich życia.

Wzniesienie na którym stoi mogiła, dawniej zwane było przez mieszkańców Wisłoka Suchym Wierchem. Obecnie miejscowi używają nazwy Koło Krzyża.

Nasza marszruta wiedzie teraz na południowy wschód. Przed nami Tokarnia – widokowy szczyt, niestety z roku na rok coraz bardziej zarastający.

W oddali Pogórze Bukowskie … Poniżej biegnie szosa Bukowsko – Komańcza. Interesują nas teraz okolice Karlikowa oraz Płonnej. Tam w dole odnajdziemy pamiątki sprzed lat oraz … ukryty pośród lasów i pól dawny Przybyszów …

 

Schodzimy w dolinę na skróty – bezdrożem, przez gęsty las idąc na orientację. Do wsi nie mamy wprawdzie daleko, jednak musimy wybierać niewidzialną drogę do celu pomału i ostrożnie … Jest zima, teren tu mniej znany, dodatkowo również dzień krótki – nie mamy czasu na dłuższe błądzenie w ostępach leśnych.

Liczne głębokie jary i poskręcane, stare drzewa. Mnóstwo połamanych gałęzi i spróchniałych, zalegających kłód … Zimowy obraz beskidzkiego lasu przedstawia się dość ponuro. Idziemy dalej, czas nagli. Przed nami przecież jeszcze wiele  tajemnic ukrytych na pustkowiach Beskidu Niskiego.

Jedziemy autem w stronę Karlikowa. Tam w zagubionej dolinie odnajdujemy dawny Przybyszów – dawny gdyż po wsi zostało dziś niewiele …

 

Stary cmentarz zawiera zniszczone kamienne krzyże. Dalej kilkadziesiąt metrów na południe miejsce cerkiewne na wzniesieniu pośród drzew i jeszcze kamienne pozostałości starego krzyża przydrożnego z datą 1920 …

Doliną biegnie wspomniany wcześniej czerwony szlak do Komańczy, my jednak cofamy się z powrotem do auta. Mamy niewiele czasu na dojazd do Rzepedzi. Tam czeka cerkiew, cmentarz oraz kończąca dzisiejszą przygodę Rzepedka …

Mijamy jeszcze Płonną – dawną wieś rusińską, obecnie niewielką osadę. Przyglądamy się starej, kamiennej cerkwi znajdującej się w stanie trwałej ruiny. Płonna to wieś nieodwiedzana … Nie ma tu nic … świat zamknięty, zapomniany a wszechobecną biedę z daleka widać i czuć.

Wspomnienia w starej fotografii wyłożone w obrębie cerkwi. Dziś pozostał jeszcze smutny cmentarz w niedalekiej okolicy …

 

… Odwiedziliśmy go dopiero na drugi dzień, jednak fotografie przedstawiam teraz, w odpowiednim we wpisie miejscu.

Teraz już Rzepedź a tam … Jedna z najpiękniejszych cerkwi Beskidu Niskiego – położona na wzniesieniu, okolona kamiennym murkiem. Tuż za nią cmentarz parafialny zawierający kilka ciekawych nagrobków.

Ponad wsią wznosi się wielce widokowa Rzepedka. Grzbiet kojarzyć się może z bieszczadzkimi połoninami jednak wysokość i majestat nie ten … Mgliste dziś widoki na Bieszczady oraz pasmo graniczne Beskidu Niskiego mają jednak swój klimat. Zbliża się zachód – wkrótce włączamy latarki i schodzimy w dolinę. Czas ruszać w drogę i znaleźć nocleg. Może schronisko w Komańczy zechce nas przyjąć pod swój dach …

Tekst i zdjęcia : Tomasz Gołkowski